هوش مصنوعی این روزها فراتر از یک تکنولوژی نوظهور، به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره و زیرساخت‌های صنعتی و علمی تبدیل شده است. اما در این مسیر پرشتاب، زبان فارسی چگونه می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند؟ آیا فناوری‌های هوش مصنوعی جهانی به تنهایی کافی‌اند یا نیازمند توسعه و تقویت نمونه‌های بومی و متناسب با فرهنگ و ساختار زبان خود هستیم؟
مرکز تحقیقات هوش مصنوعی پارت با سابقه‌ای نزدیک به هفت سال در حوزه پردازش زبان طبیعی، به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها، همایشی تخصصی به نام «هوش مصنوعی و قند پارسی؛ بر مدار نوآوری‌های پارت» برگزار کرد. این رویداد فرصتی فراهم آورد تا پژوهشگران، سیاست‌گذاران و فعالان صنعت هوش مصنوعی گرد هم آیند و از چالش‌ها، دستاوردها و چشم‌اندازهای توسعه فناوری‌های بومی در زبان فارسی سخن بگویند. امیرمحمد صالح‌اوف، سرپرست تیم NLP پارت، در گفت‌وگویی مفصل، ضمن تشریح اهداف و دستاوردهای این رویداد، به اهمیت بومی‌سازی فناوری و ضرورت شکل‌گیری زیست‌بوم هوش مصنوعی داخلی پرداخت. در ادامه، جزئیات بیشتری از این گفتگو و چشم‌انداز پیش روی فناوری زبان فارسی را می‌خوانید.
پشتوانه قوی و حرکت به سمت نوآوری بومی
صالح‌اوف توضیح داد که از سال ۱۳۹۶، مرکز تحقیقات پارت به صورت مستمر روی توسعه مدل‌های پردازش زبان طبیعی و مدل‌های زبانی کار کرده است. او گفت: «در این مدت، تیم ما رشد قابل توجهی داشته و پروژه‌های متعددی را با موفقیت به انجام رسانده است. ظهور مدل‌های بزرگ زبانی در سطح جهانی که امروزه بسیار پیشرفته و محبوب هستند، انگیزه‌ای شد تا نتایج فعالیت‌های خود را در قالب رویدادی تخصصی معرفی کنیم. هدف اصلی ما علاوه بر ارائه گزارش عملکرد، ایجاد بستری برای تعامل و تبادل نظر با سایر فعالان حوزه هوش مصنوعی بود تا مسیر آینده این فناوری را بهتر ترسیم کنیم.»
ایجاد زیست‌بوم مستقل؛ چالشی ملی و منطقه‌ای
او درباره اهمیت چنین رویدادهایی در توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی ایران بیان کرد: «متأسفانه تمرکز در کشور ما بیشتر روی استفاده از محصولات خارجی است و کمتر به توسعه فناوری‌های بومی توجه شده است. در حالی که ما معتقدیم ساخت زیرساخت‌های اساسی هوش مصنوعی باید از درون خود کشور و با تکیه بر توان داخلی صورت گیرد. رویدادهایی مثل «هوش مصنوعی و قند پارسی» نقش مهمی در افزایش انگیزه، خودباوری و همبستگی میان متخصصان داخلی ایفا می‌کنند و نشان می‌دهند که زبان فارسی نیازمند مدل‌ها و راهکارهای اختصاصی است که بتواند چالش‌های خاص خود را به بهترین نحو پاسخ دهد.»
بومی‌سازی؛ کلید حفظ هویت زبانی و فرهنگی
صالح‌اوف به یک نکته بسیار مهم نیز اشاره کرد: «هوش مصنوعی اگر صرفاً بر اساس داده‌های زبانی غیربومی آموزش داده شود، نمی‌تواند تمامی ظرایف، فرهنگ‌ها و معانی خاص زبان فارسی را درک و منتقل کند. بنابراین توسعه مدل‌های بومی نه تنها یک ضرورت فنی، بلکه یک ضرورت فرهنگی است که به حفظ هویت زبان و ارزش‌های فرهنگی ما کمک می‌کند.»
چشم‌انداز آینده و ضرورت همگرایی
این پژوهشگر تأکید کرد که برای پیشرفت واقعی در حوزه هوش مصنوعی بومی، نیازمند همکاری مستمر بین دانشگاه‌ها، صنعت و نهادهای سیاست‌گذار هستیم. وی گفت: «همایش‌هایی مانند این رویداد، فرصتی طلایی برای شکل دادن به این همگرایی هستند و می‌توانند سکوی پرتابی برای پروژه‌های نوآورانه و کاربردی باشند.»
